آیا با رعایت ممیزی آثار نمایشی بی خاصیت می شوند؟ – بلاگی ها

بلاگی ها ، فهیمه پناه‌آذر: در ماه‌های اخیر اختلاف‌نظر میان ساترا با پلتفرم‌ها به آشفتگی‌ها دامن زد و فضای حاکم بر شبکه نمایش خانگی ملتهب شده است. ساترا توانست از سد وزارت ارشاد عبور کند اما برخی اما و اگرها باقی مانده. بعد از مدت‌ها پیگیری موفق شدیم با سعید مقیسه، مدیر ساترا گفت‌وگویی داشته باشیم تا به برخی از سؤالات پاسخ دهد.

لطفاً به شکل واضح درباره وظایف ساترا و چگونگی شکل‌گیری و هدفش توضیح دهید.

براساس ماده۷ اساسنامه سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۶۲، همچنین ماده۱۴ قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مصوب سال۱۳۸۲ و براساس بند «ب» نظریه تفسیری شماره ۷۹/۲۱/۹۷۹ مورخ ۱۳۷۹/۰۷/۱۰ شورای نگهبان پیرامون اصول ۴۴ و ۱۷۵ قانون اساسی و حسب فرمان صریح مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) که جهت اجرا به رئیس‌جمهوری وقت ابلاغ شده است، مقرر شده: «مسئولیت صدور مجوز و تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی و نظارت بر آن منحصراً بر عهده سازمان صداوسیماست». رئیس وقت قوه‌قضاییه نیز طی بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۷۸۴۳۹/۱۰۰ خطاب به مراجع قضایی سراسر کشور بر لزوم اخذ هرگونه استعلام درباره صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی از حیث پروانه فعالیت مقررات و موضوعات مرتبط از سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران تأکید کرده‌اند. پشتوانه‌های حقوقی کامل‌تری نیز وجود دارد که درصورت لزوم قابل‌ارائه است. با این توضیحات مشخص است که اقدامات ساترا دارای یک پشتوانه محکم حقوقی و قانونی است و مأموریت دارد دغدغه‌های کشور را در حوزه سلامت محتوایی حوزه صوت و تصویر فراگیر پیگیری کند. البته به‌عنوان نکته آخر این را هم عرض می‌کنم که هم‌اکنون تمام محتوای پلتفرم‌ها از نظر محتوایی موردتأیید ساترا نیست؛ فرایند نظارت بر محتوای ناشر محور به‌صورت پیشینی و قبل از پخش تعریف شده اما حجم بالای محتوای بارگذاری شده قبلی باعث شده همه آثار از فرایند مربوطه عبور نکند و تلاش می‌شود که به‌زودی نظارت بر همه محتوای ناشر محور به‌صورت پیشینی اعمال شود.

اما نظارت بر رسانه‌های کاربرمحور به شکلی است که اساساً نظارت پیشینی بر این نوع رسانه‌ها در شرایط کنونی به‌دلیل ساختار فعلی این نوع رسانه‌ها امکان‌پذیر نیست و برای داشتن فضای ایمن باید تولیدکنندگان مردمی، از طریق رعایت استانداردهای محتوایی و پلتفرم‌های انتشار، از طریق به‌کارگیری هوش مصنوعی و ناظر انسانی و «کاربران»، از طریق گزارش‌دهی سریع (Report) در همان پلتفرم و نیز از طریق گزارش به ساترا، دستیابی به محیط سالم فضای مجازی را تسهیل کنند.

برخی از تولیدکنندگان سریال‌ها، موضوعی را مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه زمانی که برای دریافت پروانه تولید به ساترا مراجعه می‌کنند، ساترا مشروط به اعمال برخی تغییرات در سناریو، با تولید موافقت می‌کند. اگر ممکن است لطفاً در این خصوص و شیوه عملکرد ساترا درخصوص صدور پروانه تولید توضیح دهید.

اساساً یکی از مهم‌ترین نقش‌هایی که یک تنظیم‌گر باید ایفا کند، این است که بر رعایت قوانین و اسناد بالادستی در حوزه تکالیف خود نظارت کند. ساترا به‌عنوان تنظیم‌گر حوزه صوت و تصویر فراگیر مأموریت دارد که بر تولید و انتشار محتوای سالم، مفید و ایمن در حوزه صوت و تصویر فراگیر نظارت کند. طبعاً انجام چنین کاری نیاز به تدوین آیین‌نامه‌های محتوایی دارد که در دوره‌های گذشته این آیین‌نامه‌ها براساس اسناد بالادستی تدوین‌ شده و براساس ضرورت‌هایی که پیش می‌آید، آیین‌نامه‌های یادشده مرتباً به‌روز می‌شود. هم‌اکنون شورای صدور مجوز تولید به‌عنوان یکی از شوراهای تخصصی ساترا، مسئول صدور مجوز تولید سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی برای انتشار در رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی است و اعضای حقیقی و حقوقی این شورا به‌صورت منظم هر هفته تشکیل جلسه می‌دهند و طرح‌های واصل‌شده به دبیرخانه را براساس آیین‌نامه‌های محتوایی یادشده موردبررسی و کارشناسی قرار می‌دهند. البته قبل از بررسی طرح سریال در شورای تولید، کارشناسان دبیرخانه شورا، طرح را براساس معیارهای محتوایی تولید و انتشار یا همان ملاک‌های ممیزی، بررسی و نظر کارشناسی خود را اعلام می‌کنند که این نظرات در جلسات شورا موردبحث و بررسی قرار می‌گیرد و در مواردی که ابهامی وجود داشته باشد از تولیدکننده طرح دعوت می‌شود تا در جلسه حضور پیدا کند. به‌نظرم حساسیت حوزه محتوا برای مخاطبان روزنامه روشن است و همانطور که می‌دانید بسیاری از علاقه‌مندان و دلسوزان نظام جمهوری اسلامی ایران در سال‌های اخیر انتقادات جدی نسبت به وضعیت رهاشده فضای مجازی داشته‌اند و این مطالبه را از ساترا دارند که برای سالم‌سازی محتوایی صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی اقدام کند. علاوه بر این، اساس مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی کشور با موضوع «توسعه فضای مجازی سالم، مفید و ایمن»، ممانعت از نشر محتوا و خدمات مضر و ناسالم و ناایمن یکی از مواردی است که باید مدنظر قرار گیرد و با توجه به مأموریت ساترا در حوزه تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر، ساترا به‌دنبال نظارت بر سلامت محتوایی صوت ‌و تصویر فراگیر است و در مجوزهایی که برای تولید صادر می‌کند مراقب است که محتوایی تولید نشود که بعداً مصداق تخلف تلقی شود. لازم است به این موضوع توجه داشته باشید که هرقدر ساترا در مرحله صدور مجوز تولید دقیق‌تر عمل کند به تولیدکننده از جهات مختلف ازجمله اقتصادی کمک کرده است. چون زمانی که ایرادی در سناریو وجود داشته باشد و اصلاح شود مانع از این می‌شود که برای تولید هزینه شود و بعداً با وجود سرمایه‌گذاری و انجام هزینه حذف شود. به‌هرحال وقتی صحنه‌هایی از یک اثر، غیرقابل‌پخش باشد تولیدکننده ناچار است آن بخش‌ها را حذف کند و عملاً به‌نوعی این کار باعث اتلاف سرمایه و وقت تولیدکننده می‌شود. پس دقت عمل دبیرخانه و شورای تولید به تولیدکننده کمک می‌کند که کارش به نتیجه مطلوب برسد و اثر جذابی تولید کند که قابل‌پخش باشد.

در گفت‌وگویی که با ریاست سازمان صداوسیما داشتیم، ایشان از یکپارچه‌شدن ممیزی شبکه نمایش خانگی با تولیدات سازمان سخن گفتند. در این صورت و با عملی شدن این موضوع آیا از جذابیت آثار نمایش خانگی برای مردم کم نمی‌شود؟ از نگاه شما تفاوت محصولات سازمان و شبکه نمایش خانگی چیست؟

این نگاه ریاست سازمان صداوسیما درخصوص نحوه ممیزی آثار نمایش خانگی، همین الان دارد اعمال می‌شود. آیا جذابیت آثار نمایش خانگی برای مردم کم شده است؟ از یک بعد دیگر هم سؤال دیگری را مطرح می‌کنم. آیا برخی تولیدات صداوسیما همین الان برای اکثریت مردم جذاب نیست و اینطور نیست که برخی سریال‌ها به شکل جدی توسط اکثریت مردم دنبال شود؟ به‌نظرم این موضوعی که گاهی در رسانه‌های جمعی راجع به موضوع ممیزی‌های ساترا مطرح می‌شود بیشتر یک پروپاگاندا یا بزرگ‌نمایی تبلیغاتی است که اهداف مشخصی را دنبال می‌کند. واقعیتی که امروز ما شاهد هستیم این است که برخی آثار معاونت‌های تولیدی صداوسیما برای مردم بسیار جذاب است و همینطور برخی تولیدات نمایش خانگی هم به شکل جدی موردتوجه مردم است اما هم در رسانه ملی و هم در شبکه نمایش خانگی تولیداتی داریم که ممکن است مردم آنها را دنبال نکنند یا گاهی دنبال می‌کنند و نسبت به نحوه پایان آن گلایه دارند. اتفاقاً صداوسیما راجع به این حوزه حساسیت بیشتری دارد که یک اثر یا یک موضوع نیمه‌تمام رها نشود یا تأثیر نامناسبی بر افکار عمومی نگذارد. البته نگاه ساترا درخصوص شبکه‌های تلویزیونی و شبکه نمایش خانگی این است که شبکه نمایش خانگی و شبکه‌های تلویزیونی مکمل هم هستند. درعین‌حال در اصل اینکه باید در حوزه سیما، سینما و سریال‌های نمایش خانگی ممیزی صورت پذیرد حرفی نیست. حوزه فرهنگ یکی از حوزه‌های بسیار مهم در هر کشوری است. حفاظت و حراست از چهارچوب‌های فرهنگی کشور جزو وظایف دستگاه‌های فرهنگی ازجمله صداوسیماست. با توجه به تفویض مسئولیتی که در تقسیم وظایف ملی در حوزه نظارت بر رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر بر عهده سازمان صداوسیما و ساترا قرار داده شده است، این سازمان حداکثر تلاش خود را برای انجام آن به نحو احسن پیگیری می‌کند. لذا با توجه به اهمیت این حوزه، دقت نظرهای ویژه‌ای در تنظیم‌گری این حوزه مورد نیاز است. در دوره جدید دولت، با همگرایی که بین وزارت ارشاد و سازمان صداوسیما شکل ‌گرفته تلاش می‌شود، معیارهای محتوایی نه‌تنها بین شبکه‌های صداوسیما بلکه بین آثار قابل‌پخش از رسانه ملی با آثار قابل‌پخش از شبکه خانگی و سینما نسبت معنادار و هماهنگی وجود داشته باشد به‌نحوی که دغدغه خانواده‌ها به‌عنوان رکن اصلی جامعه موردتوجه قرار گیرد. اگرچه بر حسب نوع مخاطب، بستر انتشار، زمان پخش، موضوع شبکه و مانند آن ممکن است معیارهای ارزیابی تولیدات، متفاوت باشد، چهارچوب کلی آن هماهنگ و در محدوده ارزش‌های اخلاقی و اعتقادی در جمهوری اسلامی ایران است.

در برخی گزارش‌های رسانه‌ای در فضای مجازی عنوان شده که یکی از نگرانی‌های هنرمندان، کم شدن جذابیت آثارشان در نتیجه اعمال ممیزی‌هاست. نظر شما چیست؟

به‌طور کلی این نگاه که با رعایت ممیزی و حفظ ارزش‌های فرهنگی آثار بی‌خاصیت می‌شوند، نگاه دقیقی نیست و همانطور که عرض کردم طرح این بحث را یک فرافکنی تبلیغاتی می‌دانم که گاهی هم توسط رسانه‌های بیگانه مطرح می‌شود تا اعتماد به رسانه‌های داخلی را کم کنند و آنها را به سمت رسانه‌های خارجی سوق دهند. البته گاهی هم برخی گروه‌های ذی‌نفع با اهداف دیگری این مباحث را مطرح می‌کنند که پرداختن به آن فعلاً در این مجال نمی‌گنجد. ما نمونه‌های بسیاری از سریال‌های پرمخاطب تلویزیون داریم که با وجود حفظ ارزش‌ها توانسته مخاطبان بسیاری پیدا کند و حتی در سایر کشورها نیز در شبکه‌های معتبر آنها پخش و بینندگان را جذب کرده است. لذا حفظ چهارچوب‌های محتوایی هیچ تضادی با پرمخاطب بودن ندارد. مجوزهایی نیز که در ماه‌های اخیر در حوزه تولید صادر شده با همین نگاه بوده و امیدواریم به رشد و بالندگی صنعت صوت و تصویر فراگیر کمک کند. اعمال ممیزی‌های کارشناسانه و دقیق باعث قابل‌پخش شدن آثاری می‌شود که خانواده‌ها بتوانند آن را بپذیرند و به تماشا بنشینند و سبب اطمینان بیشتری نسبت به محتوای نمایش خانگی خواهد شد.

آیا در نهایت ساترا مدافع تنوع و تضارب آرا در صنعت نمایش خانگی با هدف بالندگی این حوزه هست یا خیر؟

اگر منظورتان بی‌قید و بند بودن و رهاشدگی آثار تولیدشده در نمایش خانگی و فضای مجازی نباشد که قاعدتاً نیست، می‌شود پاسخ این سؤال را در سوابق اخیر عملکرد ساترا جست‌وجو کرد. نگاهی به مجوزهای صادرشده نشان می‌دهد تنوع و تکثر ژانرها و موضوعات و ساختارهای برنامه‌سازی تأیید شده، قابل‌توجه است. تعداد زیادی سریال، برنامه‌های ترکیبی، مستند، مسابقات تلویزیونی، طنز و… در این مدت مجوز گرفته‌اند و حتی برخی آثار که مجوز تولید نداشته‌اند با فرایند جداگانه‌ای مجوز انتشار یافته‌اند. به‌طورکلی هر کدام از عوامل محترم تولید اعم از تهیه‌کنندگان، کارگردانان، نویسندگان و بازیگران که بیشتر تعامل کاری با ساترا دارند یا دیگر هنرمندان عرصه تولید و مسئولان و مدیران رسانه‌های فضای مجازی که با رعایت چهارچوب‌های رسمی کشور بخواهند تولید محتوا کنند، می‌توانند روی حمایت جدی ساترا حساب کنند. در کنار این موضوع بدیهی است به بهانه تنگناهای اقتصادی و رشد صنعت و رقابت با پلتفرم‌های خارجی و غیره، نباید فرهنگ فروشی کرد. همه ما معتقدیم در اختیار داشتن محتوای سالم حق مردم و خانواده‌هاست و ساترا دفاع از این حق را نیز وظیفه خود می‌داند.

ساترا در این سال‌ها توانسته با پلتفرم‌ها به یک فهم مشترک برسد؟

ساترا علاوه بر اعلام آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوطه و تشریح آنها، به‌صورت مستمر و دوره‌ای جلساتی را با مدیران پلتفرم‌ها و دست‌اندرکاران این کسب‌وکار دارد. در این جلسات درخصوص فرایندها و پیشبرد هر چه ‌بهتر اقدامات تبادل‌نظر صورت می‌گیرد و تلاش می‌شود با رسیدن به درک مشترک از وضعیت موجود، مسیر حرکت به سمت بلوغ صنعت صوت و تصویر فراگیر طی شود. ازجمله در ماه‌های گذشته تعدادی از مدیران پلتفرم‌ها درخصوص همکاری مثبت با ساترا و رویه تعاملی آن اظهارنظر کرده‌اند که نشان از رابطه همکاری خوب با آنها دارد. اگرچه برخی رسانه‌های متخلف هم بوده‌اند که منافع اقتصادی خود را بر ارزش‌های فرهنگی مردم و اخلاق‌مداری خانواده‌ها ترجیح می‌دهند که برای ساماندهی آنها اقدام شده و ادامه خواهد داشت.