گورهای تاریخی شیراز زیر و رو شد – بلاگی ها
گورهای تاریخی شیراز زیر و رو شد – بلاگی ها
به گزارش بلاگی ها به نقل از ایسنا، در واپسین روزهای سال ۱۴۰۰ که بسیاری از شهرها درگیر سفرهای نوروزی شده‌اند، در گورستان تاریخی شهر شیراز، کارگران مشغول طرح «هم‌سطح‌سازی» قبور هستند. برخی کنشگران و دوست‌داران میراث فرهنگی به عنوان شاهدان عینی تصاویری را از شکل کار کارگران منتشر کرده و گفته‌اند کارگرانی که سنگ قبرها را از دل خاک بیرون می‌آوردند درباره هویت تاریخی این قبرستان اصلا توجیه نشده‌اند، برای همین برخی سنگ قبرها شکسته، مخدوش و یا جابه‌جا شده‌اند.
امیرحسن محمدیان، مدرس دانشگاه، به عنوان مرمت‌گر مجموعه “دارالسلام” اما در توضیحاتی که در فضای مجازی به نقل از او منتشر شده، با اشاره به این‌که کارفرمای این پروژه، سازمان آرامستان و شهرداری شیراز است، گفته: «برای بهسازی آرامستان دارالسلام، طرح “تسطیح قبور” درحال اجرا است. تسطیح به این معنا نیست که ما قبرها را جابه‌جا کرده و آن‌ها را در یک سطح مشترک قرار داده و ترازبندی کنیم، بلکه در تسطیح، هر قبر دقیقا سرجای خود باقی مانده و کُد مخصوص روی آن درج شده است. اگر بخواهم روشن‌تر بیان کنم باید بگویم هر قبر در همان نقطه‌ای که قرار دارد، پاک‌سازی می‌شود، به این معنا که تمام خاک‌هایی که در طول زمان روی آن نشسته است، برداشته می‌شود تا قبر کاملا از زیرخاک بیرون آید و در مرحله بعد با استفاده از ملات ساروج، اطراف و زیر قبر کاملا پوشیده و مسطح می‌شود، به نحوی که قبر در سطح صافی قرار گیرد و ضمن زیباتر و مرتب شدن شکل آرامستان، رفت و آمد مردم از بین قبور راحت‌تر و تا حدی از پا گذاشتن روی قبرها جلوگیری شود. (به خاطر دیده شدن قبرها و از زیر خاک بیرون آمدن آن‌ها)
نکته مهم مرمت قبرها به وسیله ملات ساروج است که این نوع ملات استحکام بسیار بالایی دارد و همچنین به خاطر طبیعی بودن به سنگ‌ها آسیب نمی‌زند و با توجه به جلوگیری از نفوذ آب به زیر قبرها، مانع از آسیب بیشتر این آثار ارزشمند می‌شود.»
دارالسلام شیراز یکی از گورستان‌های کهن ایران است که بنا بر برخی روایت‌ها قدمت آن به بیش از ۱۲۰۰ سال می‌رسد. گفته شده که وسعت این قبرستان در حدود ۱۰ هکتار بوده و حدود ۱۰ هزار سنگ قبر در آن وجود داشته و تا سال ۱۳۵۷ در آن مرده دفن می‌شده است. برخی عالمان، ادیبان و اندیشمندان شیراز در این قبرستان دفن شده‌اند. همچنین قبرهایی از دوره اسلامی در این گورستان شناسایی شده است.
با وجود این، وضعیت نگهداریِ این قبرستان در سال‌های اخیر بسیار بحث‌برانگیز بوده است. بسیاری از مقبره‌های آن در چند سال گذشته شکسته و تخریب شده‌اند. کتیبه سقاخانه گورستان مربوط به سال ۱۲۸۴ هجری قمری نیز در سال ۱۳۹۸ غیب شد. تخریب این گورستان تاریخی تا امروز به شیوه‌های مختلف ادامه داشته است. چند سال پیش نیز در جریان هم‌سطح‌سازی بخشی از این گورستان، منظر تاریخی آن مخدوش شد. اکنون تصاویر تازه‌ای از این قبرستان منتشر شده کنشان می‌دهد هم‌سطح‌سازی در بخش دیگری از این قبرستان، به شیوه‌ای که واکنش‌برانگیز شده، ادامه دارد.
مسعود منیعاتی ـ رییس انجمن دوست‌داران میراث‌فرهنگی و گردشگری استان فارس ـ در این‌باره به ایسنا می‌گوید: ما از طریق دیده‌بانان میراث فرهنگی، تصاویری را دریافت کردیم که نشان می‌داد تعدادی از کارگران در دارالسلام شیراز مشغول درآوردن سنگ قبرهای قدیمی و تاریخی هستند. در واقع قرار است هم‌سطح‌سازی انجام شود که سبب نگرانی دوست‌داران میراث فرهنگی شد. ما معتقدیم دارالسلام یکی از گورستان‌های مهم تاریخی ایران است که در فهرست آثار ملی ثبت شده، در نتیجه دستکاری در محوطه و حتی منظر تاریخی آن اشتباه بزرگی است.
او افزود: چند سال است که درباره سامان‌دهی گورستان تاریخی دارالسلام حرف زده می‌شود، درباره ضرورت حفاظت و تثبیت منظر تاریخی آن و ایجاد مسیرهای دسترسی برای مراجعه‌کنندگان، ولی متاسفانه نه تنها نتیجه‌ای گرفته نشده که دست به هم‌سطح‌سازی زده‌اند. این تجربه را قبلا در همین گورستان داشتیم، چند سال پیش با تغییر سنگ‌قبرهای یک ردیف از بخش شمالی گورستان، منظر تاریخی آن را کامل عوض کردند.
رییس انجمن دوست‌داران میراث‌فرهنگی استان فارس ادامه داد: وقتی تصاویر و اطلاعات جدید از هم‌سطح‌سازی بخش جدیدی در دارالسلام دریافت کردیم با سرپرست میراث فرهنگی استان فارس تماس گرفتم که گفتند اصلا در جریان نیست و با شهرداری تماس می‌گیرد و پیگیری می‌کند که در نهایت اطلاع دادند کار کارگران را فعلا متوقف کرده‌اند تا مشخص شود این هم‌سطح‌سازی مطابق با طرح مورد تایید میراث فرهنگی انجام می‌شد یا خیر.
او با اشاره به بسته بودن قبرستان دارالسلام در روز شنبه ۲۸ اسفندماه ۱۴۰۰، درباره متوقف کردن کار کارگران، گفت: فعلا کسی را ندیده‌اند که مشغول کار باشد.
منیعاتی اضافه کرد: لازم است این موضوع بررسی شود که طرح مرمتی وجود داشته یا نداشته است، چون به تجربه وقتی حوض سنگی مقابل مسجد مشیر را می‌ساختند و اعتراض‌ها برانگیخته شد، میراث فرهنگی ابتدا اعلام کرد ساخت حوض طرح مرمتی میراث فرهنگی را ندارد، ولی در کمتر از دو هفته اطلاع دادند که چنین طرحی وجود داشته است و آن‌ها خبر نداشتند. از بس که مدیران و مسؤولان میراث فرهنگی در این چندماه مدام تغییر کرده‌اند.
او با اشاره به این‌که مالکیت قبرستان دارالسلام با اوقاف است و مدیریت آن با شهرداری و نظارت بر آن با میراث فرهنگی، درباره حضور کارشناس و ناظر و یگان حفاظت میراث فرهنگی در جریان خروج سنگ‌قبرها از این گورستان تاریخی، اظهار کرد: براساس اظهارات شاهدان عینی، ناظر میراث فرهنگی در محل دیده نشده است و ظاهرا ناظری از میراث فرهنگی نبوده است. روز جمعه که تصاویر این قبرستان منتشر شد و ما پیگیر شدیم تازه یگان حفاظت را اعزام کردند. مسلما وقتی اثری ثبت شده ناظر میراث‌فرهنگی باید حضور داشته باشد و همه اقدامات با نظر و نظارت آن‌ها صورت گیرد.
این دوست‌دار میراث‌فرهنگی بیان کرد: گورستان‌های تاریخی از چند نظر اهمیت دارند، به واسطه مدفون شدن پدران و مادران و اجداد بزرگ، بسیاری افراد خاطره جمعی و اجتماعی از فضای این گورستان دارند که در ذهن تثبیت شده و تغییر آن بدون اطلاع، نوعی تخریب به حساب می‌آید. از طرفی، دارالسلام مزار بسیاری از فرهیختگان و شخصیت‌هایی است که شیراز را ساخته و آباد و حفظ کرده‌اند. این گورستان بخشی دارد که ائمه جمعه شیراز از دوران زندیه در آن مدفون شده‌اند. باید با آن به عنوان داشته‌ای ارزشمند برخورد کرد.
منیعاتی در ادامه درباره حذف سنگ قبرهایی با تزئینات کمتر، توضیح داد: دیده‌ایم که در جریان این هم‌سطح‌سازی، سنگ قبرهایی را که تزئیات کمتری دارند کنار می‌گذارند و به آن‌هایی که تزئینات و نقوش فاخرتر دارند بها می‌دهند. این کار اشتباه بزرگی است. از کجا می‌دانند آن که سنگ قبرش تزئینات کمتر داشته، چه کسی بوده و چه خدمتی به این سرزمین کرده است. حذف این سنگ قبرها و حفظ آن‌هایی که نقوش و تزئینات بیشتر دارند، دور از انصاف است. برای همین تاکید می‌کنیم که این گورستان با همه جزئیاتش باید حفظ شود.
رییس انجمن دوست‌داران میراث‌فرهنگی و گردشگری استان فارس گفت: حتی تغییر چهره گورستان تاریخی دارالسلام بدون نظر تخصصی کارشناسان مرمت و احیا اشتباه است. باید از آن‌ها دعوت کنند و راه‌حل درست در مواجهه با این فضای تاریخی را بپرسند. جالب است ما چند سال پیش برای آرامستان دارالسلام یک همایش برگزار کردیم که صحبت‌های زیادی درباره مرمت و حفاظت از آن شد، اما حالا نه از مسؤولان شهری که آن موقع در همایش حضور داشتند خبری هست و نه از نظر آن استادان و کارشناسان استفاده شد.
