جاده چالوس و ناگفته‌های به اندازه چند قرن / انگیزه شاه پهلوی از ساخت جاده چالوس چه بود؟ – بلاگی ها

سلام نو – سرویس گردشگری: شمال و جاده چالوس با خاطرات بیشتر ایرانی‌ها گره خورده است؛ به خصوص استان‌هایی که مسافت معقول تا شهرهای شمالی ایران دارند. راه‌های رسیدن به شمال ایران زیاد است، اما جاده چالوس گذرگاهی بهشتی برای ورود به شمال ایران است. جاده چالوس با آن پیچ‌های جذاب و طبیعت دل‌ربا در هر چهار فصل سال دل مسافران را می‌برد.

هر چند جاده چالوس امروزی در دوره حکومت رضا شاه پهلوی ساخته شده، اما خود چالوس و جاده‌های مال‌روی آن از دوران ناصرالدین شاه قاجار مورد توجه بوده و شاه هنردوست قاجار به چالوس و جاده‌هایش حسابی علاقه‌مند بود. این علاقه باعث شد شاه صاحبقران دستور دهد تا گاستیگیرخان، مهندس اتریشی، مسیرهای قدیمی و مال رو در دره‌های هراز و چالوس تعمیر و به راه ارابه رو تبدیل کند.

ساخت جاده چالوس؛ رضا شاه جاده مخصوص می‌سازد

با تمام علاقه ناصرالدین شاه اما پدید آمدن جاده چالوس که تهران را به شمال وصل می‌کرد به گذشت زمان داشت. زمان گذشت و رضا خان میرپنج به عنوان رضا پهلوی بر تخت شاهی نشست.

در دوران او بود که کلنگ جاده‌ای برای وصل کردن تهران به شمال ایران زده شد. آن طور که از اسناد مشخص است طرح و مطالعات و ساخت جاده کرج – چالوس طی سال ۱۳۰۹ توسط مهندسی به نام چرنتلسکی طراحی و نقشه برداری شد. بعد از آن عملیات اجرایی جاده چالوس در اردیبهشت ١٣١٠ آغاز و در آذر سال ۱۳۱۲ پایان یافت. جاده چالوس را آن زمان راه مخصوص می‌نامیدند.

در خبری که روزنامه اطلاعات در روز افتتاح راه مخصوص منتشر کرده آمده است:

«راهی که امروز از طرف قرین‌الشرف ملوکانه افتتاح می‌یابد و نقشه آن از عرض مبارک می‌گذرد از حیث موفقیت و وضعیت محلی و طبیعی در ردیف اول قرار می‌گیرد به همین جهت است که مورد علاقه خاص ذات مقدس شاهانه شده.»

۵ سال بعد از این بود که تونل کندوان نیز ساخته شد و راه چالوس کوتاه‌تر و مطلوب‌تر شد. نام تونل کندوان برگرفته شده از قله کندوان یا گردنه کندوان در جاده چالوس است که این تونل در پایین این گردنه حفاری شده است. با احداث این تونل ۱۳ کیلومتر از راه کرج به چالوس کاسته و دشواری رفت و آمد در زمستان از میان برداشته شد. تونل کندوان ۱۸۸۷ متر طول، عرض تونل ۷ متر و ارتفاع آن ۶ متر بود.

شاید با خود فکر کنید که برای ساخت جاده چالوس و تونل کندوان امکانات عجیبی مهیا شد، اما ظاهرا چنین نبوده است و به بنا بر گفته‌های شفاهی مردم منطقه بخش اعظم این راه محصول کار کارگرانی است که برای کار حقوق چند برابر می‌گرفتند.

نکته جالب درباره پل مشهور جاده چالوس این است که  قسمت فلزی پل که عبارت از یک دهنه ۷۰ متری است به وسیله شرکت مشهور اشکودا جمهوری چک ساخته شده است. اشکودا امروز از خودروزسازان مهم و قدیمی اروپا حساب می‌شود. چهار دهانه بتنی طرفین پل هم به وسیله اداره طرق مازندران ساخته شده است.

آیا رضا جاده چالوس را به خاطر تصاحب زمین‌های شمال کشید؟

برخی معتقدند رضا شاه برای اینجا جاده چالوس را احداث کرد که بتواند به املاک خود در شمال ایران دسترسی بهتری داشته باشد، اما به نظر می‌رسد این مسئله درست نباشد و این ماجرا بالعکس باشد.

سال ۱۳۰۹ بود که اداره واگذاری املاک تاسیس و در راستای آن مالکان مبارز منطقه چالوس، نوشهر، کلاردشت، کجور و تنکابن دستگیر و روانه زندان شدند و در سال ۱۳۱۰ املاک آنان توسط رضا شاه غصب و آنان روانه تبعید شدند. در واقع به نظر می‌رسد پیش از آغاز احداث جاده چالوس توجه رضا شاه به شمال و املاک آن به طور خاص جلب شد.

البته نمی‌توان اصالت سوادکوهی رضا شاه را در علاقه او به توسعه راه تهران- شمال بی‌تاثیر دانست. او می‌خواست ثابت کند از شاهان قاجار توانمندتر است و ساخت جاده‌ای مثل چالوس می‌توانست مصداق خوبی باشد. به جز این کشورهای غربی به عنوان متحدان آن زمان پهلوی تاکیدی زیادی بر دسترسی مناسب به شمال ایران داشتند تا بتوانند امیال نظامی خود را پیاده کنند.

مسیر دسترسی به جاده چالوس

برای دسترسی به جاده کرج-چالوس از جای ایران باید خود را به کرج یا شهر چالوس در مازندران برسانید. اگر مبدا سفر شما را تهران فرض کنیم می‌توانید از بزرگراه شهید لشکری (جاده مخصوص)، به‌طرف شهر کرج و ابتدای جاده چالوس حرکت کنید و بعد با خیال راحت جاده چالوس را طی کنید. سایر مسیرهای دسترسی به جاده چالوس از سمت تهران شامل اتوبان تهران-کرج، انتهای اتوبان همت (خرازی) و اتوبان تهران-شمال می‌شود.

چند توقف کوتاه در جاده چالوس؛ روستاهایی که باید دید

در مسیر جاده چالوس شما با چند روستای زیبا و جذاب رو به رو می‌شود. اولین روسئتا، روستای کوچک واریان است، روستایی که تنها روستای آبی کشور است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، ۳۹ نفر  در روستای واریان زندگی می‌کنند. مردم این روستا به زبان تاتی سخن می‌گویند و شغل آن‌ها زراعت، گله‌داری، زنبورداری، کرباس‌بافی و گیوه‌سازی است. به علت سختی دسترسی به روستا جمعت آن روز به روز کمتر شده. شما برای ورود به این روستا یا باید آشنای یکی از اهالی باشید، یا ملک داشته باشید و یا از قبل برای ورود هماهنگ کرده باشید.

در کیلومتر ۱۵ جاده چالوس روستایی به نام نوجان قرار دارد. این روستا به آبشارش مشهور است. بعد از آن نوبت یکی از مشهورترین روستاهای جاده چالوس یعنی گچسر می‌رسد. این روستا در بخش آسارا قرار دارد و یکی از قدیمی‌ترین روستاهای مسیر چالوس است که قدمتی به اندازه دوره صفویه دارد. آن چنان که مشخص است گچسر منابع غنی گچ دارد. رضا شاه پهلوی در این روستا یک اقامتگاه داشت. 

اگر کمی اهل ماجراجویی باشید و کمی به بی‌راهه بزنید به جز این روستاها ده‌ها روستای دیگر در نزدیکی جاده چالوس پیدا می‌کنید روستاهایی که هر کدام آغشته به جادوی طبیعت بکر آن مناطق هستند.